Бюракратыі было б, вядома, за шчасце існаваць моўчкі і безвынікова. Але ж у кіно і адсутнасць выказвання – таксама выказванне. Усе рухі афіцыйнага кіно даводзяць нам, што занятае яно пошукам максімальна бяспечнага выказвання, пажадана сінанімічнага маўчанню.
Адзіны новы ігравы фільм, выпушчаны ў фармальна-справаздачны пракат па краіне цягам гэтай восені, дый апошніх двух гадоў, – той самы “Падрыў” Івана Паўлава – дае сякія-такія ўяўленні пра санкцыянаванае цяпер экранныя прамовы.
Няцяжка заўважыць: бяспечнае яно менавіта таму, што пасуе да Года гістарычнай памяці. У Мінску “Падрыў” ішоў у звязцы з сюжэтамі АТН (у супрацы з КДБ) “Без тэрміну даўніны” – пра “генацыд беларускага народу ў час вайны”. У Жлобіне ж, напрыклад, ён абслугоўваў Дзень народнага адзінства з майстар-класамі “Франтавы ліст-трохкутнік”, банерамі “Гістарычная памяць і праўда”, салдацкаю кашай ды іншымі атрыбутамі дзяржаўнага касплэю перамогі – нягледзячы на тое, што датычыць фільм ужо бясспрэчна мірнага жыцця ды паваеннага размініравання Беларусі.
Адзначым у “Падрыве” адноўлены пасля даволі доўгага занядбання вобраз пярэваратня – станоўчага героя, які аказваецца адмоўным: настаўнік ОСОАВИАХИМу, які, высвятляецца, быў чальцом банды і браў удзел у расстрэле мірных жыхароў. Матыў пярэваратня яшчэ з 1930-х ратуе беларускае кіно падчас яго ўцёкаў ад беспасярэдняга выказвання. І параноя, як бачым, дагэтуль выглядае найэканомнейшым спосабам асэнсаваць рэчаіснасць.
Крышку вастрыні тым уцёкам надае факт, што першапачаткова фільм – тады з назваю “Полымя пад попелам” – планаваўся зусім не пра паваеннае размініраванне, а пра пажар у клубе НКГБ у 1946-м. Падчас рыхтавання серыял пра пажар ператварыўся ў серыял пра размінёраў цяперашніх і паваенных у супрацы з – падрыхтуйцеся – супрацьмінным цэнтрам Міністэрства абароны, а з яго ўжо і ў поўнаметражны фільм выключна пра паваенны час.
Выглядае, што гэта добрая гісторыя пра гонку па бяспечнае выказванне. Прынцыповы момант у ёй – супраца з Мінабароны. Фільм цяпер мусіць зноўку абгрунтоўвацца патрэбаю важкіх дзяржаўных органаў. І бліжэйшым часам не варта чакаць анічога, апроч узмоцненай – не той апатычнай, што ў траваядныя 2010-ыя – і наўпрост параднай сервільнасці.
У такіх абставінах мы зноў будзем доўга азірацца на аматарскае кіно. Ужо хаця б таму, што на фэсце “Hliadač” яно, застаўшыся ў межах сваіх характэрных тэмаў самоты, расшчаплення (і раздваення) ды распаду, у палоне цьмяных сюжэтаў і вобразаў, здолела зрэзанаваць з эмацыйнаю рэчаіснасцю, якую карціць цяпер асэнсаваць і якую афіцыйнае кіно ўпарта выціскае ў маргінальную прастору.