Альтэрнатывай айчыннаму дзяржаўнаму тэатру стала праца за мяжою. Пакінем за дужкамі працу таленавітых адзіночак (напрыклад, акторкі і рэжысёркі Паліны Дабравольскай) і звернемся да калектываў, якія з’ехалі з Беларусі. Гаворка пра трупы Свабоднага тэатру, “Купалаўцаў”, Тэатру жніўня і
Team Theatre.э
Аналагічныя калектывы традыцыйна сутыкаюцца з адарванасцю ад сталай аўдыторыі, неабходнасцю працаваць у іншым моўным асяроддзі, рабіць выбар паміж онлайн і офлайн-праектамі. Першыя даюць сувязь з беларускай аўдыторыяй, але іх мінус – адсутнасць жывой рэакцыі на спектакль, да якога прызвычайваюцца акторы. Плюс другіх – прысутнасць такой рэакцыі ды адчуванне сцэны, але адначасова праблема з напаўняльнасцю залы (за мяжой асабліва адчуваецца, што тэатр як мастацтва элітарнае ніколі не быў масавым).
Згаданыя калектывы развязалі гэтыя праблемы па-свойму.
Найбольш удала – Свабодны, які выпусціў у сакавіку 2022-га “Сабакаў Еўропы” паводле аднайменнага раману Альгерда Бахарэвіча. Стваральнікі перанеслі пастаноўку, упершыню ўвасобленую ў Мінску яшчэ ў 2020-м, на лонданскую сцэну. З Беларусі яна ўспрымалася як тыповы беларускі эксперыментальны спектакль са сваймі плюсамі і мінусамі. Які застаўся ў сваім часе і не дацягвае да ўзроўню першакрыніцы. Але ў Вялікай Брытаніі “Сабакі”
сабралі добрую мясцовую прэсу.
На снежань
запланавалі паказ у фармаце парыжскага фестывалю
Festival d'Automne à Paris. У плане менеджменту і прасоўвання сваёй прадукцыі Свабодны не мае ў Беларусі сабе роўных.
“Купалаўцы” сутыкнуліся з дзвюма праблемамі. З абмежаванасцю рэсурсаў у сферы сістэмнага менеджменту: трупа, на жаль, не здолела напоўніцу выкарыстаць свайго іміджу ды аўры ад выбару, зробленага ў 2020-м. А таксама з адсутнасцю рэжысёра-лідара з выразнаю мастацкаю праграмаю. Пасля сыходу Рамана Падалякі, які ажыццявіў некалькі пастановак у мінулым сезоне, месца выглядае вакантным.
Чарговы досвед супрацы з Мікалаем Пінігіным (“Запіскі афіцэра Чырвонай арміі”) і палякам Паўлам Пасіні (“Дзяды”) прывялі да выпуску дастаткова просталінейных спектакляў з занадта лабавымі мэсіджамі, якія апелююць да асветніцкага досведу Купалаўскага тэатру 2010-х. Пры вернасці эстэтыцы мінулага “Купалаўцам” будзе цяжка ўбудавацца ў еўрапейскую тэатральную сістэму: месца палітычнага тэатру ўжо занятае Свабодным.
Іншы шлях выбрала частка гродзенскіх актораў, якія аб’ядналіся вакол лідара – рэжысёра Андруса Даралы – пад назваю “Тэатр жніўня”. Тры іх пастаноўкі – асветніцкі праект “За што?”, прысвечаны памяці расстраляных паэтаў, спектаклі “Трэцяя змена” і “Спектакль, які не адбыўся” – атрымалі прапіску ў Віленскім старым тэатры Літвы. Акторы маюць магчымасць выступаць на яго пляцоўцы, трапляць у яго афішу, гастраляваць і наагул развівацца ў структуры дзяржаўнага рэпертуарнага тэатру, што часткова перакладае пытанні менеджменту на Віленскі стары. І дае Тэатру жніўня шанец для развіцця.
Сваю нішу заняў
Team Theatre, які з Гомля перабазаваўся ў Варшаву ды імкнецца працягнуць працу з імерсіўным тэатрам.